Wojskowe inżynieryjne narzędzie wielofunkcyjne – zmilitaryzowana specjalna opancerzona koparka teleskopowa UDS – „UDS 214 special” Military

Słowacka firma CSM Industry s.r.o. z miejscowości Tisovec przedstawiła pierwsze grafiki samobieżnej, wielozadaniowej opancerzonej koparki teleskopowej UDS 214, zamontowanej na podwoziu TATRA Force 815-7 8×8. Niewiele wcześniej Rheinmetall – RMMV poinformował o możliwości instalacji tej koparki na także 4-osiowym podwoziu MAN HX 8×8.

W ciągu 50 lat hale firmy CMS opuściło ponad 30000 różnego rodzaju maszyn i urządzeń dla sektora budowlanego. Ich produkcję podmiot rozpoczął dokładnie w 1967 roku od mieszalnika PM 500, z kolei dwa lata później – w 1969 roku wprowadził na rynek pierwszą koparkę samochodową, oznaczoną jako D 032. Powstawała ona do 1974 roku, kiedy rozpoczęła się produkcja seryjna typu SATUR051k. Nie trwała ona zbyt długo, bo już w 1976 roku zaczęła się – trwają zresztą do dzisiaj – historia nowej linii tzw. uniwersalnych maszyn wykończeniowych – koparek z ramionami wysuwanymi teleskopowo, pochodzących z serii UDS (m.in. 114 i 214). Urządzenia te bazowo montowano na 3-osiowych, terenowych, cywilnych podwoziach ciężarówek Tatra, kolejno z rodzin T148, T815, TERRNo 1 i T158 – Phoenix. Do tego w ostatnich latach doszły hybrydowe – cywilno-militarne, 3-osiowe podwozia z gamy T815-7 Force, ale w wydaniu bez opancerzonej kabiny. Wówczas posadowiona na nich koparka również nie ma opancerzonej kabiny: wariant taki jest określany jako Defence – obronny/zmilitaryzowany – UDS214 Defence.

25 lutego 2022 roku Rheinmetall – RMMV poinformował, że wraz z CSM Industry prezentuje system wysokomobilnej koparki wielozadaniowej opartej o 4-osiowe podwozie z wojskowego typoszeregu HX – wydanie HX 8×8 z integralnie opancerzoną kabiną. Nowe wykonanie wywodzi się z wypróbowanej i przetestowanej rodziny pojazdów logistycznych RMMV, które są używane na całym świecie. Podobnie jak rodzina HX, typ HX 8×8 jest gotowym pojazdem wojskowym, zaprojektowanym, aby wytrzymać najtrudniejsze warunki eksploatacji, w tym na klasycznym i asymetrycznym polu walki zapewniając wysoką mobilność nawet w najtrudniejszym terenie. Gotowy do użytku pojazd w podstawowej wersji, z wyłącznie pojedynczym ogumieniem, waży 28000 kg. Jego silnik wysokoprężny MAN D2676 generuje moc maksymalną 387 kW/540 KM i maksymalny moment obrotowy 2500 Nm (standard do Euro 5), z kolei prędkość maksymalna wynosi 90 km/h. Ciężarówka radzi sobie z 60-procentowym wzniesieniem i brodzi w przeszkodach wodnych o głębokości do 1,5 metra. W razie potrzeby HX 8×8 może być także wyposażony w zintegrowaną – integralnie opancerzoną kabinę (IAC) firmy Rheinmetall lub przygotowany do opcjonalnego założenia zewnętrznego pancerza modułowego. Poza tym samochód może otrzymać zdalnie sterowane dachowe stanowisko strzeleckie do samoobrony.

Do tego przynależność do rodziny HX – której ponad 16 000 egzemplarzy znajduje się obecnie w służbie na całym świecie – zapewnia korzyści w zakresie konserwacji/utrzymania, napraw i szkoleń. Wiele krajów NATO ma już ciężarówki z serii HX, co daje efekt synergii, głównie podczas operacji międzynarodowych. Koparka na HX 8×8 to zatem kolejny przykład współpracy Rheinmetall z europejskimi i innymi międzynarodowymi partnerami, oznaczając możliwość proponowania potencjalnym odbiorcom wyrobu kompletnego. Co równie ważne, takie kompleksowe i zintegrowane wsparcie nie ogranicza się tylko do technicznej pracy zespołowej. Współdziałając z Rheinmetall, CSM zyskuje mianowicie szansę dostępu do nowych rynków eksportowych.

Niemniej po części analogiczną propozycję przedstawia też sam UDS. Przy czym w roli nośnika niejako tradycyjnie występuje u niego podwozie Tatry – w tym przypadku już 4-osiowa odmiana, analogicznie jak 3-osiowa z kabiną nieopancerzoną ponownie z rzędu T815-7 Force. Wybór tu jako bazy wersji 4-osiowej, jak u RMMV, a nie 3-osiowej, jak wcześniej, wynika z faktu, że zastosowana TATRA Force 815-7 8×8 daje o wiele większe możliwości dalszego tzw. militarnego rozwoju całego systemu. Przede wszystkim cechuje się dopuszczalną masą całkowitą do 38000 kg, przy nośności osi przednich 2×9000/2×9500 kg. W rezultacie bez najmniejszych problemów może otrzymać integralnie opancerzoną kabinę, gwarantującą ochronę balistyczną – zgodnie ze STANAG 4569 – na poziomie 2A i 2B. Na prezentowanych grafikach pokazano krótką, dzienną, 2-osobową kabinę integralnie opancerzoną, pochodzącą z izraelskiego przedsiębiorstwa Plasan. Jednak nie istnieją żadne przeciwwskazania natury konstrukcyjnej, by zastąpić ją czeską kabiną krótką, integralnie opancerzoną, firmowaną przez Tatrę. Przy tym w grę może nawet wchodzić, ze względu na duży zapas nośności osi przednich, integralnie opancerzona kabina wydłużona, załogowa, czterodrzwiowa, 5-osobowa.

Co do zestawienia układu napędowego tego pojazdu, to Czesi zapewne postawią na tzw. własną narodową kompletację. Zawiera ona chłodzony powietrzem, widlasty, 12,667-litrowy silnik V8 Tatra T3C-928-90, EURO 3, w nastawie o mocy maksymalnej 300 kW/408 KM i maksymalnym momencie obrotowym 2100 Nm przy 1000 obr/min oraz 14-biegową, zautomatyzowaną skrzynię przekładniowa Tatra Norgren 14 TS 210L i 2-biegową skrzynię rozdzielczą. Ogumienie na wszystkich kołach będzie oczywiście pojedyncze, dla zachowania wysokiej mobilności taktycznej – dzielności terenowej. Rozmiar tego ogumienia to 16.00R20. Zainstalowano też układ centralnego pompowania kół oraz istnieje możliwość wdrożenia wkładek typu runflat w celu wyeliminowania ryzyka zatrzymania ciężarówki na skutek przestrzelenia jej opon.

Natomiast sama koparka UDS 214 to maszyna o dobrych właściwościach przy pracach ziemnych. Dostała system hydrauliczny Rexroth. Teleskopowy wysięgnik umożliwia płynny dobór zasięgu kopania a rama szybko-spinająca wysięgnika pozwala na szybkie i dokładne dołączenie różnego rodzaju wyposażenia dodatkowego – istnieje opcja wyboru różnych elementów roboczych: wielu rodzajów łyżek, narzędzi do przecinania, hydraulicznych noży czy osprzętu do kruszenia albo młotów do kucia. Obrotowa w pełnym zakresie głowica łyżki – n x 360º – przekłada się zaś na pełne wykorzystanie elementu roboczego i tym samym użyteczność maszyny podczas prac wykopowych. Dodatkowo tzw. funkcja mikropojazdu znacznie ułatwia pracę operatorowi maszyny, który może przemieszczać się całą maszyna bez konieczności opuszczania kabiny operatora części roboczej. Koparka UDS 214 występuje bowiem w dwóch modyfikacjach: jako UDS 214.41z mikropojazdem i UDS 214.42 bez mikropojazdu. W trybie pracy koparki UDS 214 w modyfikacji 41 – UDS 214.41 – może wykonywać zadania w dwóch trybach: trybie PRACA oznaczającym funkcję pracy nadbudowy i trybie „JAZDA“ umożliwiającym jazdę podwozia samochodowego (na stanowisku roboczym) oraz obsługę podpór stabilizujących bez konieczności uruchamiania silnika podwozia. Same parametry pracy prezentują się z kolei następująco: wydajność kopania 115 m³/h, średnia siła przy kopaniu 85 kN, obroty nadbudowy 8/min, obroty głowicy 20/min. Co więcej, ramię da się wykorzystać jako żuraw z ramionami wysuwanymi teleskopowo – udźwig ramienia określono wtedy na: ramię wsunięte – 7000/7500 kg, ramię wysunięte – 2600 kg, Przy tym maksymalny wysuw ramienia w poziomie może dochodzić do 14,6 m. W rezultacie maszyna może pomocniczo służyć w zabezpieczeniu logistycznym, w określonych sytuacjach zastępując żurawie przeładunkowe, co zdecydowanie podnosi elastyczność i uniwersalność jej zastosowania.

W charakterze niezależnego źródła napędu nadbudowy zastosowano 4-cylindrowy, rzędowy silnik JohnDeere 4045 HF C04 o pojemności 4,5 litra oraz mocy maksymalnej 93 kW/126 KM przy 2200 obr/min i maksymalnym momencie obrotowym 536 Nm przy 1600 obr/min. Jednostka ta spełnia wymagania normy EU STAGE4. Poza tym istnieje opcja montażu 4-litrowego silnika IVECO o analogicznych parametrach. CSM wskazuje jeszcze, że moc maksymalna pokładowego silnika może być wyższa i równać się 104kW/141 KM, nadal przy 2200 obr/min.

Do tego koparka UDS 214 może występować w wydaniu głębiej zmilitaryzowanym, oznaczonym jako special” Military – specjalna militarna. Ma wówczas opancerzoną i klimatyzowaną kabinę operatora, z ochroną balistyczną – zgodnie ze STANAG 4569 – na poziomie 2A i 2B, do czego dochodzi podwyższona ochroną części hydraulicznych, osłony silnika i wysięgnika. Takie właśnie wydanie koparki RMMV-MAN poleca na HX 8×8, z kolei sam UDS na Tatrze T815-7 Force 8×8.

Zdaniem Słowaków system ten znajdzie zastosowanie wszędzie tam, gdzie istnieje potrzeba podjęcia natychmiastowych działań w celu ratowania życia i mienia, podczas klęsk żywiołowych oraz w innych sytuacji zagrażających życiu. Odegra również ważną rolę w zabezpieczaniu środków technicznych i struktur wspierających działanie wojskowych jednostek bojowych na terenach zagrożonych bezpośrednimi atakami ze strony wroga, w tym w trakcie wojen asymetrycznych czy blisko linii frontowej. Sprawdzi się także w momencie prowadzenia rozminowywania czy realizacji robót ziemnych na terenach zaminowanych. Ogólnie propozycję tę wyróżniają mianowicie:

integralnie opancerzona konstrukcja kabiny samochodu i kabiny zabudowy, co przekłada się na wysoką ochronę załogi pojazdu podczas ruchu oraz zabezpiecza działanie koparki teleskopowej w trakcie pracy.
możliwość zastosowania w szczególnie niebezpiecznych sytuacjach, w których istnieje ryzyko wybuchu oraz podczas manipulowania ładunkami niebezpiecznymi;
fakt, ze obie kabiny mogą być wyposażone zarówno w załogowy aparat oddechowy, jak i w zaawansowaną jednostkę filtrująco-wentylacyjną;
fakt, że instalacje elektryczna, hydrauliczna i pneumatyczna w podwoziu i zabudowie są dodatkowo chronione przed promieniowaniem cieplnym.
system szybkozłączy do ładowania akumulatorów i podawania sprężonego powietrza do pojazdu i nadwozia;
system kamer w pojeździe, zapewniający dobrą widoczność i bezpieczeństwo pracy.

Siły Zbrojne RP nie posiadają analogicznego sprzętu. Zbliżone zadania jak dotychczas wykonują bowiem u nas wiekowe, chociaż remontowane, Stary 266 z koparkami Waryński K-407C. Jest to jednak już dzisiaj tabor silnie zdeprecjonowany i moralnie, i de facto fizycznie, swoimi korzeniami konstrukcyjnymi w najlepszym razie tkwiący w rozwiązaniach technicznych z lat 70. ubiegłego wieku. W efekcie jego unowocześnienie, polegające m.in. na zamianie silnika napędu części roboczej na silnik nowszej konstrukcji tj. SW-266 – przejście z K406 na K407, oraz zamianie innych zespołów podlegających modernizacji i unowocześnieniu, takich jak przykładowo rama koparki, mosty napędowe czy układy hydrauliczny i elektryczny, nie podnosi znacznie walorów eksploatacyjnych, a jedynie poprawia sprawność i wydłuża okres życia. Dlatego coraz bardziej konieczne okazuje się znalezienie następców. Ponieważ analogicznych koparek nie produkuje się w kraju od dawna, w tym zakresie konieczny okazuje się import. Sprawdzona propozycja słowacka stanowi tu dobrą opcję cenową i użytkową. Natomiast w roli nośnika bez problemu może wystąpić jedna z ciężarówek Jelcza – jeśli założy się konieczność opancerzenia kabin kierowcy auta i operatora koparki takim wyjściem może być 4-osiowe podwozie z serii 882. Ze względu na ogólny charakter użycia takiego pojazdu, w tym generalny brak potrzeby ciągnięcia przyczep – pomijając sytuacje czysto incydentalne, w zupełności wystarczy wydanie ze słabszym silnikiem – 430-konnym IVECO – typ P882.43 8×8.

Tekst: Jarosław Brach

Zdjęcia: Producent