Podczołgowa naczepa niskopodwoziowa Demarko klasy HET – typ ST 775-24W.H-PA – Kryptonim DZO dla Sił Zbrojnych RP

Naczepa niskopodwoziowa Demarko – typ ST 775-24W.H-PA – bazowo jest przeznaczona do transportu czołgów, pozostałego sprzętu gąsienicowego, w tym inżynieryjnego, oraz innych ładunków w granicach swoich możliwości technicznych. Wobec tego należy ona do kategorii HET. Została przygotowana zupełnie od podstaw pod kątem potrzeb pierwszego odbiorcy – armii rumuńskiej. Niemniej firma chce ją też zaproponować Siłom Zbrojnym RP jako uzupełnienie, a z czasem pełen substytut aktualnie im dostarczanych i służących do tego samego celu – tzn. przerzutu ciężkiej techniki bojowej – także 7-osiowych naczep niskopodwoziowych – typ ST 775-20W, zaoferowanych w ramach Programu Jak.

Realizacja projektu tej naczepy rozpoczęła się w roku 2020, a dostawy dla Rumunii zakończyły się w 2022 roku. Ogólnie kontrakt obejmował 42 sztuki naczep tego typu. Sprzęga się je z 4-osiowymi ciężkimi uterenowionymi ciągnikami siodłowo-balastowymi IVECO Astra SM M1250.70T WM 8×8. Ciężarówki te po raz pierwszy pokazano oficjalnie na targach Eurosatory w 2016 roku.

Pod względem budowy ST 775-24W.H-PA to specjalistyczna konstrukcja stalowa, gdzie głównym wyznacznikiem było zabezpieczenie ponadprzeciętnej sztywności, oznaczającej idealną pracę zarówno na drogach utwardzonych jak i w ciężkim terenie. Dlatego naczepę tę w całości wykonano ze stali o podwyższonych wartościach wytrzymałościowych. Zapewnia ona dobre stabilność i zwrotność oraz odpowiednio sprawdza się w trudnych warunkach terenowych. Jej pokład ładunkowy z tyłu zaopatrzono w dwusekcyjne najazdy, sterowane hydraulicznie lub ręcznie, których rozstaw da się dostosować do przewożonego pojazdu. Liczba osi – jak wskazano – wynosi 7 – to dokładnie 7 tzw, linii osi, z czego 6 linii jest skręcanych – sterowanych hydraulicznie, dla poprawy manewrowości, w tym redukcji promienia skrętu. Co więcej, te linie osi wyróżnia niezależne zawieszenie Demarko Independent Suspension – Kryptonim DZO – tzn. naczepa z niezależnym zawieszeniem. Tym samym, chociaż naczepa dla Rumunii służy do tego samego celu – tzn. analogicznie jak naczepy odbierane przez Siły Zbrojne RP do przerzutu w warunkach drogowych i terenowych (uzależnione od rodzaju zastosowanego ciągnika) ciężkiego sprzętu i innych ładunków o masie nominalnej 70000 kg, to jednak w układzie konstrukcyjnym różni się od nich w kilku zasadniczych obszarach. W szczególności zastosowano w niej inny układ jezdny – wskazane niezależnie mocowane, obrotowe, wahliwe, zawieszone hydraulicznie a nie pneumatycznie krótkie osie tzw. systemu pendel. System ten od lat jest już znany na rynku cywilnych przewozów ponadgabarytowych i dobrze na nim przyjęty oraz proponowany przez branżowych potentatów. Jego zaletami są:

• właśnie zawieszenie hydrauliczne, bardzo odporne na złe warunki pracy oraz zapewniające wyjątkową precyzję działania układu zawieszenia,w tym zmianę jego wysokości;

• indywidualny montaż każdego z obrotowych modułów pojedynczego agregatu osiowego, zawierającego po dwie opony, z osią obrotu idealnie pośrodku – między tymi oponami. Obrotowy moduł osiowy z wahliwymi siłownikami hydraulicznymi znajduje się pośrodku osi, a opony na jego zewnątrz. Teoretycznie każdy taki moduł może w takim razie być obracany niezależnie. Ponadto, co niezwykle istotne, niezależnie porusza się w pionie, co przekłada się na łatwość pokonywania terenowych odcinków dróg o wyboistej nawierzchni, z wieloma zagłębieniami i wzniesieniami, w tym ułożonymi niesymetrycznie po obu stronach agregatu jezdnego naczepy – tzn. zagłębienie po jednej stronie, wzniesienie po drugiej; Ogólnie w odniesieniu do osi systemu pendel kinematyka (utrzymywanie właściwej zbieżności i rozbieżności) jest niemal idealna. To ma duże znaczenie m.in. dla ograniczenia zużycia opon, na co niekorzystnie wpływa zmiana rozstawu kół oraz zbieżności i rozbieżności przy opuszczaniu i podnoszeniu pokładu ładunkowego naczep. Dzięki optymalnemu układaniu się względem podłoża osi wahliwej możliwe staje się także uzyskanie wysokiego nacisku na linię osi, rzędu 12000 kg. Poza tym tak zbudowane osie właściwie prowadzą się w koleinach, ponieważ – jak wskazano – punkt ich obrotu znajduje się między kołami;

• powiązany z poprzednimi elementami bardzo duży skok zawieszenia każdej z niezależnych obrotowych osi.

Tym samym układ jezdny naczepy typ ST 775-24W.H-PA obejmuje niezależnie mocowane, obrotowe, wahliwe, niezależnie zawieszone, zawieszone hydraulicznie krótkie osie. Układ ten wykazuje bardzo wysoką odporność na złe warunki drogowe oraz atmosferyczne oraz cechuje się wyjątkową precyzją działania systemu zawieszenia. Przy tym budowa każdego, pojedynczego agregatu osiowego na ogumieniu bliźniaczym jest modułowa. Siłownik hydrauliczny został zamontowany centralnie nad osią. Każdy agregat pracuje indywidualnie oraz niezależnie w pionie jak i wahliwie, co bezpośrednio przekłada się na łatwość pokonywania terenowych odcinków dróg o nieregularnej nawierzchni. Stanowi to m.in. pochodną dużego skoku zawieszenia, wynoszącego aż 650 mm (niemożliwy do osiągnięcia przy osiach sztywnych) oraz o maksymalnych przechyłów bocznych wózków osiowych do 25°. W rezultacie zaznacza się idealna współpraca sztywnej konstrukcji stalowej z niezależnym zawieszeniem hydraulicznym. Do tego dochodzą: szereg czujników oraz maksymalna stabilizacja platformy ładunkowej kompensujące wszelkie przechyły, co razem wszystko gwarantuje niezrównaną dzielność terenową – tzn. mobilność taktyczną na najwyższym poziomie. Poza tym naczepę tę wyróżniają: radiowe sterowanie wszystkimi funkcjami, awaryjnie też ręczne, zmienna charakterystyka skrętu kół, adaptacyjne tłumienie zawieszenia oraz dwa niezależne obwody skrętu osi, dzięki czemu możliwy staje się zarówno skręt przeciwbieżny, jak i współbieżny. W rezultacie charakterystykę skrętu da się szybko i elastycznie dopasować do bieżących potrzeb. Uzupełnia to automatyczna kalibracja kół. W efekcie po zastosowaniu maksymalnych skrętów np. na rondach czy ciasnych zakrętach, po naciśnięciu jednego klawisza koła naczepy wracają do pozycji jazdy na wprost.

Kolejna kluczowa zaleta to szerokość bazowa równa 3 000 mm, którą za pomocą siłowników hydraulicznych zwiększa się do 3 500 mm. Jest to druga, oprócz innego rodzaju zawieszenia osi, istotna zmiana w porównaniu z naczepami dla wojska polskiego. Warto wskazać, że powyższe rozwiązanie objęto prawami patentowymi.

Następny zasadniczy wyróżnik to płynna regulacja wysokości sprzęgu w zakresie 1250-1650 mm. Regulacja ta odbywa się hydraulicznie, a kompensacja obciążeń jest możliwa również za pomocą łabędziej szyi. W rezultacie naczepę tę da się podłączyć do całej gamy ciągników siodłowych, przy zmianie sworznia z 2- na 3,5-calowy i odwrotnie – tzn. bez problemy może ona współpracować zarówno z typowymi szosowymi i lekko uterenowionymi ciągnikami w układach napędowych 4×2, 6×2 i 6×4, ciężkimi balastowymi szosowymi w układach napędowych 8×4 i 8×6, jak i wybitnie wojskowymi, uterenowionymi 3-osiowymi w układzie napędowym 6×6, 4-osiowymi uterenowionymi w układzie napędowym 8×8 z tylnym ogumieniem bliźniaczym oraz terenowymi 4-osiowymi w układzie napędowym 8×8, z wyłącznie pojedynczym ogumieniem, w tym asymetrycznym i/czy balonowym. Element ten zasadniczo wpływa na zdecydowany wzrost elastyczności i ekonomiczności (ekonomizacja) eksploatowanego sprzętu. Przykładowo pustą czy obciążoną w niewielkim stopniu naczepę z jednej jednostki do drugiej może holować zwykły szosowy ciągnik siodłowy. W rezultacie tabor da się dobierać lepiej w zależności od założonych do wykonania prac oraz bieżącej sytuacji taktycznej.

Naczepa ST 775-24W.H-PA – podstawowe parametry techniczne

Ponadto naczepa została wyposażona w szereg czujników, w tym: inklinometry, akcelerometry, encodery – dzięki którym możliwa stała się aktywna kontrola pracy/poziomowania platformy załadunkowej. W rezultacie, w porównaniu a naczepami z zawieszeniem szczególnie zależnym – opartym na sztywnej belce osiowej, czy nawet naczepami z zawieszeniem niezależnym z półosiami, możliwe są:

• niezwykle sprawne pokonywanie odcinków terenowych – ten rodzaj naczepy od strony układu jednego wyróżnia się niezrównaną mobilnością taktyczną;

• maksymalna stabilizacja platformy, gdzie zawieszenie kompensuje wszelkie przechyły. Powyższe okazuje się wyjątkowo pomocne w trakcie jazdy z ładunkiem m.in. po krętych, górskich/górzystych odcinkach dróg, gdyż przekłada się na wzrost bezpieczeństwa tego przewozu oraz powoduje, że nawet z ciężkim ładunkiem (głównie skupionym, jak czołgi) w tych warunkach topograficznych zestaw może się poruszać nieco szybciej niż przy w przypadku naczep z innymi układami zawieszenia.

Przy tym naczepę tę charakteryzują: dodatkowe zabezpieczenie do transportu pojazdów kołowych, bezpieczeństwo zgodne z normą MIL-STD-1472F, uchwyty do mocowania ładunku o sile 20 000 daN oraz instalacje pokładowe z ergonomicznym dostępem rewizyjnym.

Zasadnicze wyznaczniki naczepy Demarko klasy HET – typ ST 775-24W.H-PA

1 KONSTRUKCJA – inklinometry, akcelerometry, encodery, niezależnie mocowane, obrotowe, wahliwe, zawieszone hydraulicznie.

2 NAJAZDY – w pełni hydraulicznie sterowane najazdy z możliwością regulacji rozstawu.

3 ZAWIESZENIE – niezależne zawieszenie hydrauliczne o skoku 650 mm o maksymalnych przechyłach bocznych do 25°.

4. POKŁAD – innowacyjny, objęty prawami patentowymi pokład o zmiennej szerokości w zakresie 3 000 mm – 3 500 mm. 4

5 ŁABĘDZIA SZYJA – płynna regulacja wysokości sprzęgu w zakresie 1 250 mm – 1 650 mm, dodatkowo wyposażona w kompensację obciążeń.

6 SYSTEM HYDRAULICZNY – dzięki autorskiemu systemowi DISTM (Demarko Independent Suspension – Niezależne Zawieszenie Demarko) naczepa dedykowana jest do wszelkich warunków drogowych.

7. Idealna współpraca sztywnej konstrukcji stalowej z niezależnym zawieszeniem hydraulicznym.

Ogólnie naczepa HET – typ ST 775-24W.H-PA – stanowi bardzo dobrą propozycję na rynku sprzętu transportowego tego rodzaju. To nadal produkt niezwykle innowacyjny, na tę chwilę proponowany przez niewielu konkurentów. Do tego systematyczny wzrost masy własnej czołgów, powodujący powolne przekraczanie przez nie granicy masy własnej na poziomie 70000 kg, stanowi już bardzo duże wyzwanie do konstruktorów wyrobów tego typu. Przede wszystkim liczba osi nie może rosnąć w nieskończoność – siedem linii już oznacza pewne problemy i wyzwania, a 8 linii będzie oznaczało kolejne, w tym zasadnicze – związane ze wzrostem stopnia skomplikowania budowy. Jednocześnie nacisk na linię osi nie może przekroczyć 12000 kg. Przy tym masa własna naczepy przekroczy 20000 kg. Jeśli doda się do tego masę czołgu powyżej 70000 kg i masę samego ciągnika na poziomie kolejnych 20000 kg, uzyskuje się zestaw o rzeczywistej masie całkowitej równej nawet 110000-115000 kg. To z kolei, pomimo nieprzekraczania nacisków jednostkowych, może się jawić jako istotne wyzwanie dla licznych obiektów mostowych położonych poza głównymi drogami. W takim układzie HET – typ ST 775-24W.H-PA zapewnia jeszcze pewne rezerwy nośności, do przynajmniej 72000-74000 kg, tak by ta niezwykle niebezpieczna spirala wzrostu wymagań nośnościowych dla naczep podczołgowych ze względu na wzrost masy własnej czołgów jeszcze na jakiś okres została przynajmniej częściowo opanowana. Niemniej w przyszłości nie można wykluczyć konieczności przedstawienia przez Demarko także 8-osiowej naczepy klasy HET. W takim przypadku 7-osiowa ST 775-24W.H-PA będzie stanowiła doskonałą opcję wyjściową i pomostową, w oparciu o którą da się zaprojektować potężniejszy wariant. Szczególnie ważne będą tu zachowanie wysokiej dzielności terenowej oraz manewrowości, gdyż zwiększeniu liczby osi/linii osi raczej nie będzie towarzyszył wzrost długości całkowitej pojazdu.

W związku z faktem, że niskopodwoziowa naczepa Demarko ST775-20W.H stanowi dosyć ciekawą propozycję na rynku, może być także zaproponowana innym potencjalnym klientom.

     Tekst: Jarosław Brach

     Zdjęcia: Producent