Czym jest HVO i dlaczego jest bardziej zrównoważoną alternatywą dla oleju napędowego?

Lars Mårtensson – Dyrektor ds. Środowiska i Innowacji w Volvo Trucks

HVO ma potencjał, aby znacząco zmniejszyć emisję CO₂ w transporcie drogowym — bez konieczności wprowadzania istotnych zmian operacyjnych ani dodatkowych inwestycji. Czy to najszybsza i najłatwiejsza droga do redukcji emisji CO₂ już teraz? W ciągu ostatnich 15 lat globalna produkcja HVO (hydrorafinowanego oleju roślinnego) znacznie wzrosła. Dla wielu firm przewozowyvch stał się on więc realną alternatywą dla oleju napędowego. Ale czy ten wzrost będzie kontynuowany i czy HVO stanie się paliwem przyszłości w transporcie drogowym? Czy też istnieją ograniczenia potencjału wzrostu tego odnawialnego paliwa? Czym jest paliwo HVO? HVO – znany również jako odnawialny olej napędowy – to biopaliwo produkowane z resztkowych strumieni, takich jak oleje roślinne (np. rzepakowy, rzepikowy i słonecznikowy), tłuszcze zwierzęce, zużyty olej kuchenny i odpady rolnicze. Pod względem chemicznym HVO jest praktycznie identyczny z konwencjonalnym olejem napędowym, co czyni go w pełni kompatybilnym z istniejącymi pojazdami z silnikiem Diesla oraz infrastrukturą dystrybucyjną oleju napędowego. Można go stosować w silnikach Diesla w mieszankach o zawartości do 100% bez konieczności modyfikacji silnika. Oznacza to, że firmy transportowe mogą bezpośrednio zastąpić olej napędowy HVO i natychmiast osiągnąć znaczną redukcję emisji CO₂ – przy minimalnych zakłóceniach w swojej działalności i bez konieczności inwestowania w nowe pojazdy lub infrastrukturę paliwową. Co więcej, HVO i olej napędowy można bez problemu stosować zamiennie. Czy HVO to to samo co biodiesel? Chociaż oba paliwa są wytwarzane z materiałów organicznych, HVO można produkować z szerszej gamy surowców i jest mniej wrażliwe na ich jakość. Dzięki temu produkcja HVO staje się mniej zależna od upraw żywnościowych, gdyż do wytwarzania HVO da się też wykorzystywać odpady. W porównaniu z biodieslem, zmniejsza to potencjalny negatywny wpływ na środowisko i produkcję żywności. Kolejną kluczową różnicą jest jego kompatybilność z silnikami Diesla. HVO jest w pełni kompatybilne i może być stosowane bezpośrednio jako alternatywa dla oleju napędowego, podczas gdy biodiesel można stosować tylko w ograniczonych proporcjach mieszania, zazwyczaj od 5 do 20%. Jaki jest całkowity wpływ HVO na środowisko? Bezpośrednia emisja spalin (od zbiornika do koła) podczas stosowania HVO wynosi zero. W przypadku emisji w całym cyklu życia paliwa (od studni do koła), redukcja emisji CO₂ zależy od użytego surowca. Na przykład, jeśli HVO bywa wytwarzane z oleju rzepakowego, skutkuje to o około 25% niższą emisją CO₂ w porównaniu z olejem napędowym. Jeśli HVO powstaje z olejów i tłuszczów odpadowych, emisja CO₂ może zostać zmniejszona nawet o 90%. Wykorzystany surowiec ma również znaczący wpływ na szersze oddziaływanie HVO na środowisko i społeczeństwo. Produkcja HVO z upraw spożywczych może prowadzić do bezpośredniej konkurencji z produkcją żywności i negatywnie wpływać na użytkowanie gruntów oraz ceny żywności (tzw. efekty wypychania i substytucji). W najgorszym przypadku HVO jest produkowane ze świeżego oleju palmowego. Może ono przyczyniać się do wylesiania i utraty bioróżnorodności, a jego ślad węglowy może być nawet trzykrotnie większy niż w przypadku oleju napędowego. Dlatego kluczowa pozostaje pełna transparentność w zakresie sposobu produkcji konkretnego paliwa HVO i wykorzystywanych materiałów. Pojawiają się już zarzuty, że do produkcji HVO potajemnie wykorzystuje się materiały nieodpadowe i świeży olej palmowy. Oczekuje się, że HVO na bazie oleju palmowego zostanie wkrótce zakazane w UE w ramach planowanych przepisów antywylesiających. HVO może być najłatwiejszym i najszybszym sposobem na redukcję emisji CO₂ dla firm transportowych. Jak łatwo dostępny jest HVO? HVO to stosunkowo nowe paliwo, którego komercyjna produkcja rozpoczęła się dopiero w 2007 roku. Jednak od tego czasu produkcja gwałtownie wzrosła. W latach 2014–2023 globalna produkcja wzrosła prawie trzykrotnie. W 2023 roku Stany Zjednoczone produkowały 11 miliardów litrów HVO rocznie, UE 4 miliardy litrów, a Chiny 1,4 miliarda litrów. HVO100 – paliwo w całości wytwarzane ze zrównoważonego HVO – jest obecnie szeroko dostępne w Skandynawii i krajach Beneluksu, a jego produkcja rozwija się w Niemczech. Włoska firma energetyczna ENI jest jednym z coraz liczniejszych producentów ropy naftowej, którzy przestawiają swoje rafinerie na produkcję HVO. ENI dystrybuuje obecnie własną markę HVO we Włoszech pod nazwą HVOlution. W Stanach Zjednoczonych firma Diamond Green Diesel stale się rozwija i rozszerza swoją działalność, stając się drugim co do wielkości producentem na świecie (największym jest Neste w Finlandii). Tymczasem niektóre z rafinerii ropy naftowej przerabiających ten surowiec, takich jak Marathon, Phillips 66 i HollyFrontie, zostały przestawione na produkcję HVO. Szacuje się, że do końca 2025 roku produkcja HVO w USA może przekroczyć 22 miliardy litrów. Jakie są ograniczenia w stosowaniu HVO? Produkcja HVO jest stosunkowo droga, zazwyczaj o 10–15% droższa niż olej napędowy. Na rynkach, na których HVO odnosi sukcesy, wynika to głównie ze wsparcia rządowego w formie dotacji i zachęt. Zmniejszają one różnicę w cenie w porównaniu z olejem napędowym i sprawiają, że HVO jest bardziej atrakcyjne finansowo dla firm. Zwiększenie produkcji pomoże obniżyć koszty, ale może to być ograniczone przez globalny niedobór zrównoważonych surowców. Jak wspomniano wcześniej, oleje i tłuszcze odpadowe są najbardziej przyjaznymi dla środowiska surowcami, ale chociaż popyt na nie jest już bardzo wysoki, to w dodatku z przyczyn naturalnych ich podaż pozostanie ograniczona, co tym samym wyraźnie limitować będzie możliwości wytwórcze HVO.. Według szacunków Międzynarodowej Agencji Energii (IEA), jeśli obecne prognozy i trendy produkcyjne się utrzymają, sektor biopaliw będzie musiał zmierzyć się z niedoborem dostępnych surowców już w 2027 roku. Czy HVO ma przyszłość jako paliwo do samochodów ciężarowych? Dzięki kompatybilności z konwencjonalnymi silnikami spalinowymi, HVO potencjalnie oferuje przewoźnikom najprostszą i najszybszą drogę do dekarbonizacji. W przeciwieństwie do elektryfikacji lub pojazdów zasilanych gazem, przejście na HVO nie wymaga dodatkowych inwestycji w pojazdy ani infrastrukturę paliwową – wystarczy tankować HVO zamiast oleju napędowego. Prawda jest jednak taka, że nie wszyscy przewoźnicy mają łatwy dostęp do niedrogiego HVO. Ponieważ zasoby odnawialne są ograniczone, globalna produkcja HVO nie może być w nieskończoność zwiększana, aby sprostać zapotrzebowaniu przemysłu. Dlatego samo HVO nie jest rozwiązaniem problemu klimatycznego w sektorze transportu – inne paliwa alternatywne pozostaną niezbędne w perspektywie długoterminowej. Niemniej HVO nadal oferuje znaczny potencjał. Dla niektórych przewoźników może być rozwiązaniem długoterminowym, podczas gdy dla innych stanowi cenne paliwo przejściowe. Niezależnie od tego, HVO odgrywa kluczową rolę w zwiększaniu zrównoważonego rozwoju sektora transportu.

                    Tekst: Jarosław Brach

                    Zdjęcia: Producent