Koniec legendy: Tatra Trucks wyprodukowała ostatni pojazd, zamykając historię serii T 815

Po 42 latach z linii produkcyjnej w Koprzywnicy zjechał ostatni pojazd Tatra serii modelowej T815. Był to typ T815-2 Terra, który po zamontowaniu specjalnego nadwozia będzie wykorzystywany przez czeskich strażaków. W zeszłym roku Tatra Trucks rozpoczęła seryjną produkcję nowych generacji serii Force i Phoenix. Są one teraz dostępne w szerokiej gamie wzorów i wersji, które w pełni zastępują obecną ofertę najstarszej serii modeli Terra. Produkcja ta została więc zakończona, co zamknęło jeden z ważnych rozdziałów w historii samej Tatry. We wtorek 25 lutego pracownicy fabryki w Koprzywnicy uroczyście pożegnali ostatni samochód T815-2 Terra wyprodukowany przez Tatra Trucks. Podmiot dostarcza klientom model Terra od 2018 roku i w linii prostej jest to najnowsza ewolucja legendarnej serii T815, której seryjna produkcja rozpoczęła się w 1983 roku. Ostatni pojazd, powstały w odmianie z wydłużoną, czterodrzwiową kabiną załogową, ośmiocylindrowym silnikiem Tatra T3-928, skrzynią biegów Tatra i podwoziem w konfiguracji 6×6 po zamontowaniu nadwozia gaśniczego – ratowniczo-gaśniczego będzie wykorzystywany przez Straż Pożarną Republiki Czeskiej. Radomír Smolka, członek zarządu Tatra Trucks odpowiedzialny za badania i rozwój, który od lat 90. ubiegłego wieku znacząco uczestniczył w rozwoju i modernizacji tej linii, stwierdził „Samochody T815 stały się legendą; w ramach tej serii modeli powstało wiele wyjątkowych i słynnych aut, które zapisały się w historii czeskiej motoryzacji”. Na przykład początki marki Tatra w wyścigach samochodowych długodystansowych i jej największe sukcesy wiążą się z samochodami T 815. Samochody te stanowiły również trzon czeskiej armii przez wiele lat i służyły i nadal służą w dużych ilościach u strażaków, na placach budowy, w przemyśle i innych sektorach. Wiążą się one też z pierwszymi dużymi zamówieniami eksportowymi na nowe rynki po 1989 roku. Jeśli porównamy wszystkie linie modeli Tatry, to historycznie T 815 wyprodukowano najwięcej. „T 815 to po prostu kultowa seria, która od wielu lat jest symbolem marki Tatra”. Trzy z kultowych przedstawicieli tej serii towarzyszyło nawet ostatniemu egzemplarzowi Terra, opuszczającemu bramy fabryki. Były to unikatowe eksponaty, które można obejrzeć w Muzeum Ciężarówek Tatra w Kopřivnicy. Dokładnie były to:

model specjalny rajdu Dakar Tatra 815 VE 6×6 „Ostrý” II nr. 635 w składzie Kahánek, Kalina i Gumulec, która w 1986 roku jako jedna z dwóch pierwszych Tatr wystartowała w popularnym Rajdzie Paryż-Dakar;
słynna Tatra 815 GTC, która pod koniec lat 80. wyruszyła na wyprawę Tatra dookoła świata;
klasyczna wywrotka Tatra 815 S1, produkowana w dużych ilościach w pierwszych latach seryjnej produkcji tej serii modeli.

„Chciałbym podziękować wszystkim, którzy przez dziesięciolecia brali udział w rozwoju i produkcji serii T 815, gdyż wykonali naprawdę dobrą robotę. Ta seria modeli pomogła Tatrze po 1989 roku przetrwać najbardziej krytyczne momenty pod względem ekonomicznym i operacyjnym. W latach 90. Tatra produkowała i dostarczała klientom wyłącznie pojazdy z tej serii, gdyż jej zamierzeni następcy pozostali jedynie w fazie prototypów i nigdy nie weszli do produkcji. W pierwszej dekadzie tego stulecia dodano do oferty nowe linie modeli Force i T 810, ale pod względem sprzedaży podstawą Tatry nadal był model T 815. Dopiero w ostatniej dekadzie serie Phoenix i Force zaczęły stopniowo przejmować pałeczkę. Teraz przejęły pełną kontrolę i mam nadzieję, że będą nadal rozpowszechniać dobre imię marki Tatra, podobnie jak miało to miejsce w przypadku T 815” – powiedział Daniel Bekeš, dyrektor ekonomiczny Tatra Trucks. Tatra wyprodukowała łącznie 158 065 pojazdów wszystkich wersji serii T815 – liczba ta obejmuje również egzemplarze przedseryjne, które wyprodukowano w latach 1977–1982. Przez ponad cztery dekady T815 i jej podzespoły były nieprzerwanie rozwijane i przechodziły liczne modernizacje, w tym na przykład jako linie T815-2, T815-2 Armax, T815-6 Force, T815-2 TERRN°1, T163 Jamal i najnowsza ewolucja – T815-2 Terra. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że tradycje i rozwiązania techniczne stosowane przez dziesięciolecia w serii T815 są nadal kontynuowane w obecnej generacji pojazdów firmy. Bez nich Tatra Trucks nie byłaby tym, czym jest dzisiaj – prężnie rozwijającym się przedsiębiorstwem, która opracowuje i produkuje nowoczesne ciężarówki, spełniające najwyższe standardy techniczne i bezpieczeństwa oraz wyposażone w najnowocześniejsze technologie.

Przegląd rozwoju serii Tatra 815 1970 – Powstały pierwsze prototypy serii T815; początkowo wersje cywilne opracowano pod oznaczeniem Tatra 157, natomiast wersje wojskowe oznaczono jako Tatra 815. Później oznaczenie T815 ujednolicono dla wersji cywilnej i wojskowej. 1973 – zbudowano pierwszy silnik serii T3, który stał się standardem dla samochodów T815. Silniki były produkowane w wersjach V8, V10 i V12. Ich nowoczesne, sterowane elektronicznie warianty są także stosowane w najnowszych modelach z gamy Force. 1978 – na Syberii rozpoczęły się testy prototypu w warunkach rzeczywistych. 1982 – we wrześniu tego samego roku samochody Tatra 815 zostały po raz pierwszy oficjalnie zaprezentowane publiczności na Międzynarodowych Targach Maszynowych w Brnie. 1983 – produkcja seryjna pojazdów T815 rozpoczęła się zaraz po Nowym Roku. 1986 – po raz pierwszy w legendarnym Rajdzie Paryż-Dakar Tatra wysłała dwa specjalne bolidy. 1988 – pierwsze zwycięstwo w Rajdzie Paryż-Dakar odniosła załoga w składzie Loprais, Stachura, Mück, która po triumf pojechałaTatrą 815 VD 4×4. 1989 – rozpoczęto produkcję zmodernizowanej wersji Tatra 815-2, wyposażonej w ulepszone silniki serii T3. 1996 – powstały pierwsze pojazdy, znane jako Tatra 815-6, przeznaczone dla klientów zagranicznych i będące pochodną serii 815-2. Cechą charakterystyczną Tatr było zamontowanie chłodzonych cieczą silników produkcji zachodniej oraz automatycznej skrzyni biegów Twin Disc. W 1999 roku zaczęto używać także nazwy handlowej Force. Tak nazwane pojazdy dostarczono np. do Zjednoczonych Emiratów Arabskich lub Izraela. 1997 – z linii produkcyjnej w Koprzywnicy zaczęły zjeżdżać auta o nowym oznaczeniu handlowym Tatra 815-2 TERRN°1 po kolejnej modernizacji. Otrzymały nowość w postaci tzw. kombinowanego zawieszenia osi tylnej (King Frame), stanowiącego jeden z punktów zwrotnych w rozwoju podwozia Tatry z centralną rurą nośną i niezależnie zawieszonymi wahliwymi półosiami. 1999 – Tatra rozpoczęła dostawy do klientów samochodów T163 Jamal i T815-2 Armax. W pierwszym przypadku był to model cywilny z silnikiem umieszczonym pod maską przed kabiną, przeznaczony przede wszystkim dla sektorów budowlanego i górniczego. Tatra 815-2 Armax byłaz kolei modelem przeznaczonym do użytku wojskowego, wyposażonym w silniki Tatra. 2001 i 2004 – w tych latach Tatra wypuściła kolejną ewolucję modelu T-815 T815-2 TERRN°1. 2010 – zmodernizowane pojazdy T815-2 TERRN°1 ze znacząco zmodernizowaną i udoskonaloną kabiną zaczęły zjeżdżać z linii produkcyjnej. Istotną innowacją techniczną był elektronicznie sterowany zautomatyzowany system zmiany biegów Tatra-Norgren. 2016 – drugi lifting modelu T815-2 TERRN°1. Pojazdy zyskały możliwość zamontowania z przodu osi z hamulcami tarczowymi i zawieszeniem pneumatycznym. 2018 – rozpoczęcie produkcji i dostaw najnowszego modelu, oznaczonego T815-2 Terra. Otrzymał on szereg elementów ujednoliconych z serią Force. Zdecydowana większość tych pojazdów została wyprodukowana w wersji strażackiej z kabiną czterodrzwiową – załogową – tzw. brygadową.

2025 – zakończenie produkcji serii T815.

Legendarne ciężarówki Wielką legendą, która trafiła na drogi w 1959 roku (pierwszy prototyp powstał w 1956 roku), była T138, której rozwój konstrukcyjny doprowadził do powstania serii modeli T 148. Nowy ośmiocylindrowy silnik z późniejszymi zmianami ewolucyjnymi, zsynchronizowana skrzynia biegów TATRA-Synchro, centralne mechanizmy różnicowe, nowoczesna klasyczna kabina i projekt wnętrza oraz wiele innych cech technicznych i konstrukcyjnych sprawiły, że Tatra była w tym okresie bardzo konkurencyjnym producentem ciężarówek. W tym czasie bowiem jej ciężarówki eksportowano do 53 krajów na pięciu kontynentach. Pod koniec lat 60. Tatra zaprezentowała światu kolejny bezprecedensowy projekt – 4-osiowy typ T 813 8×8 Kolos. Pierwsza czteroosiowa TATRA, również z własnej konstrukcji dwunastocylindrowym silnikiem diesla, bezpośrednio chłodzonym powietrzem, oraz z własną skrzynią biegów, która pozwalała na niezrównane dwadzieścia biegów do jazdy do przodu i cztery do jazdy do tyłu. Po wyprodukowaniu stu tysięcy egzemplarzy T 148 w 1982 roku, linie modelowe ujednolicono i wprowadzono typ T 815 z kabiną wagonową. Zwieńczeniem jego rozwoju była wersja z silnikiem spełniającym normę EURO 2. Seria T 815 jest również ważna dla rozwoju pojazdu Tatra, ponieważ w ramach jej produkcji podjęto decyzję o dalszym rozwijaniu chłodzonego powietrzem, widlastego ośmiocylindrowego silnika z turbodoładowaniem i intercoolerem, w kierunku specyfikacji emisji od Euro 0 do Euro 5. Z maksymalnej mocy 177 kW i momentu obrotowego 850 Nm silnik, przy minimalnych ingerencjach konstrukcyjnych, osiągnął 325 kW maksymalnej mocy i 2100 Nm momentu obrotowego. Zmiana strategii po 1989 roku i projekt LIWA Zmiana warunków politycznych i społecznych w 1989 r. spowodowała, że koncentracja na jednej linii modeli stała się poważnym obciążeniem dla rozwoju przedsiębiorstwa. Projekt LIWA był punktem zwrotnym w produkcji Tatry. Na podstawie wymagań klienta końcowego w pojeździe T 816 8×8 z powodzeniem zastosowano chłodzony cieczą silnik KHD Deutz i automatyczną skrzynię biegów Twin Disc. Zwycięski przetarg dla armii Zjednoczonych Emiratów Arabskich oznaczał nie tylko serię 1127 pojazdów wyprodukowanych i dostarczonych w ciągu osiemnastu miesięcy, ale także znaczącą zmianę strategii produkcyjnej. Stopniowo mianowicie powstawały inne zmilitaryzowane linie modelowe – ARMAX (1999) i FORCE (1999). Pierwszy z nich została przygotowana na bazie cywilnej T 815-2, którą oznaczono TERRN°1 (1997), a następnie poprzez militaryzację opracowano pojazdy do wykorzystania w służbach specjalnych. Druga seria samochodów specjalnych FORCE bazowała na możliwości zamontowania silników i skrzyń biegów zagranicznego pochodzenia w oryginalnej koncepcji samochodu Tatra. Doświadczenie w montażu silników chłodzonych cieczą przełożyło się także na możliwość wyposażenia w ten sposób cywilnej wersji TERRN°1. Do pracy w najtrudniejszym terenie stworzono cywilną serię T 163 (Jamal, 1997) – pojazdy, które po długim okresie dominacji układu z kabiną wagonową ponownie miały kabinę maskową – tzn. klasyczną. Sukcesy naszego własnego rozwoju TATRA osiągnęła znaczący sukces w dziedzinie rozwoju własnych silników chłodzonych powietrzem: Po pierwsze, była to pierwsza i jedyna na świecie firma, która homologowała silnik wysokoprężny V8 z turbodoładowaniem, chłodnicą powietrza doładowującego i mechaniczną pompą wtryskową zgodnie ze specyfikacją emisji spalin Euro 3. Później, w 2006 roku, po wyposażeniu silnika w system technologii SCR (oczyszczanie spalin poprzez wtryskiwanie roztworu AdBlue – 32,5% roztworu mocznika w wodzie) również w specyfikacji emisji Euro 4, a w 2008 roku również Euro 5. Krok ten jest też bezprecedensowym wydarzeniem w świecie projektowania motoryzacyjnego. Sektor cywilny i specjalny W 2002 roku TATRA zakupiła własność intelektualną, prawa i dokumentację techniczną do produkcji średniego samochodu ciężarowego Ross R 210, dopuszczonego do eksploatacji w Siłach Zbrojnych Republiki Czeskiej. Dzięki udanej modernizacji pojazdu poprzez zastosowanie ramy drabinowej i sztywnych osi, w 2004 roku nawiązano stałą współpracę z Siłami Zbrojnymi Republiki Czeskiej, a następnie – 2006 rok – podpisano potwierdzony kontrakt na dostawę 556 średniociężkich pojazdów wojskowych w model TATRA 810 ATS. Projekt modernizacji klienta został oparty na możliwościach oryginalnej ramy o klasycznej koncepcji i sztywnych osiach portalowych TATRA-Neumann. Po zrealizowaniu zamówienia wojskowego, w ofercie firmy pojawiła się także cywilna wersja T 810 (2010). Nowe samochody T 815-7 W tym czasie dział konstrukcyjno-rozwojowy intensywnie pracował również nad zupełnie nową linią modelową pojazdów specjalnych, pierwotnie oznaczonych jako T 817, później, w ramach procedur homologacyjnych, jako T 815-7. Pierwszym z nich było wprowadzenie w 2004 roku własnego pojazdu średniej ładowności T 817 4×4 z silnikiem Cummins i skrzynią biegów ZF. W kolejnych dwóch latach asortyment został uzupełniony o wersje 8×8 i 6×6. Poszczególne modele serii T 815-7 cechują się silnymi ogniwami łączącymi, a ich konstrukcja pozwala na dużą zmienność stosowanych silników i układów napędowych. Oprócz chłodzonych powietrzem silników TATRA (V8, turbodoładowanych, z intercoolerem, spełniających normy emisji spalin Euro 2 do Euro 5 bez użycia elektronicznie sterowanego układu wtrysku paliwa), w pojazdach można stosować chłodzone cieczą silniki Cummins lub Caterpillar. Podobnie, z wyjątkiem skrzyń biegów sterowanych mechanicznie można zastosować automatyczną skrzynię biegów lub skrzynię biegów opatentowaną przez firmę TATRA-Norgren z elektronicznym systemem zmiany biegów (2010). Całkowicie metalowa składana kabina jest produkowana w kilku wersjach. Niska konstrukcja kabiny i całego pojazdu pozwala na łatwy transport lotniczy samolotem C-130 Hercules.poza tym sama konstrukcja pojazdu umożliwia późniejszą instalację dodatkowego opancerzenia kabiny w kilku poziomach ochrony zgodnie z normą STANAG 4569. Od 2007 roku standardową ofertę firmy uzupełnia linia modelowa pojazdów specjalnych z przejściem do sfery cywilnej (2010) T 815-7. Aktualny program produkcyjny spółki TATRA TRUCKS a.s. Obecny program produkcyjny w zdecydowanej większości modeli wykorzystuje oryginalną koncepcję Tatry, łącząc ją ze specyficznymi elementami charakterystycznymi dla poszczególnych serii i segmentów klientów. W ofercie klienci znajdą konfiguracje ze standardową możliwością odłączenia napędu przedniego – 4×4, 6×6, 8×8, 8×6, 10×10, 10×8, 12×12, 12×10, 12×8. Podwozia wieloosiowe mogą być wyposażone w skrętne osie tylne. Podstawą obecnego programu produkcyjnego jest cywilna linia PHOENIX, powstała w wyniku strategicznej współpracy z holenderskim producentem DAF TRUCKS N.V., który wyposaża ten model w wygodne, ergonomiczne kabiny oraz mocne i ekonomiczne silniki PACCAR MX. Współpraca z DAF TRUCKS rozpoczęła się w 2011 roku. Pojazdy specjalnego przeznaczenia – strażackie i wojskowe tworzy seria FORCE (T815-7), a ważnym i sprawdzonym modelem dla logistyki wojskowej jest TACTIC (T810).

Tekst: Jarosław Brach

Zdjęcia: Producent